Hoe maken we van Groningen de beste democratie van de wereld? Met het zoeken naar het antwoord op deze vraag is de Expeditie Participatie van de provincie Groningen begonnen. De theatervoorstelling In search of Democracy 3.0 van Lucas de Man trok op maandag 4 april bijna 100 belangstellende Groningers, bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren naar het Grand Theatre in Groningen. Door in de voorstelling direct het publiek te betrekken ontstond in interactie een gezamenlijke zoektocht naar manieren om het democratische proces in Groningen te verbeteren en te werken aan participatie.

Zonder goede kennis geen goed gesprek. Een lesje geschiedenis leerde de aanwezigen dat de democratie zoals wij die kennen nog helemaal niet zo lang bestaat en nogal wat golfbewegingen kent. Ook gold de mogelijkheid tot deelname lange tijd voor zeer beperkte groepen. Zo is het vrouwenkiesrecht nog maar een dikke eeuw ‘jong’. Onze democratie is geen vanzelfsprekendheid: democratie is een werkwoord.

Op de vraag wat essentiële onderdelen van een democratie moeten zijn liepen de antwoorden van de deelnemers uiteen van ‘stemmen vanaf 16 jaar’ en ‘kennis over hoe democratie werkt’ tot ‘iedereen heeft recht op kunnen leren en lezen’ en ‘controle op de democratie door een onafhankelijke partij’. Lees ook de totale opbrengst.

De aanwezigen droegen voorbeelden aan van wat mis is aan de democratie en deden suggesties over wat er anders zou moeten:

• de lage opkomst bij verkiezingen, waardoor je af kan vragen hoe representatief onze overheid is.
• De invloed van het bedrijfsleven en economie op de besluitvorming.
• Investeren in wederzijds begrip en vertrouwen: burgers en politici moeten samen optrekken.
• Het kortetermijn-denken in plaats van het zich op de lange termijn.
• Het vergroten van het verschil in plaats van gerichtheid op consensus.
• Transparantie en publieke verantwoording afleggen.
• Als je wilt dat mensen je vinden, moet de provincie zichzelf ook beter vindbaar maken: zichtbaarheid en naar de inwoners toe.
• Geen ‘vinkjescultuur’ maar terug naar de essentie en de vraag stellen: willen we dit?
• Zorgen dat meer mensen dan de bekende gezichten meedoen, er ontstaat inmiddels een nieuwe machtselite die tijd heeft en de wegen kent (oproep: ‘neem ook je buurman mee’).
• Groningers vanaf het begin van een proces aan tafel.
• Niet alleen ‘experimenteren’ maar ook serieus doorpakken en groter maken en continueren wat zich bewezen heeft.
• Bestuurders kunnen een goed besluit nemen als er een zorgvuldig proces is geweest: stel jezelf de vraag ‘Hebben we dit samen gedaan?’
• Ambtenaren moeten tijd hebben om zich als ‘civil servant’ te kunnen opstellen: het begeleiden van democratische processen is de essentie van je werk als ambtenaar.
• Niet vanuit de belangen en beleidskokers van de provincie denken, maar denken in heelheid (burgers denken niet in termen van mobiliteit, economie, ruimtelijke ordening en leefbaarheid) en investeren in een structureel ecosysteem.
• Kijk naar wat er al is en wat de gemeenschap zelf kan: zo hebben 6 dorpen in Midden-Groningen zelf alle bewoners van de dorpen gesproken. En is er een plan voor nieuwe democratie bij Toukomst gehonoreerd. Bewoners zouden niet op acquisitie bij hun eigen gemeente hoeven moeten. Participatie is teveel een speeltje van de overheid geworden, neem Groningers mee in het spel.
• Ook de specifieke Groninger aardbevingsproblematiek bleef niet onbeschreven: “de democratie werkt niet voor mensen die het slachtoffer worden”.

Andere antwoorden bevatten direct een aanzet voor de oplossing. ‘We spreken elkaar niet genoeg om elkaar te vertrouwen’ is een zin die de noodzaak en het doel van de Expeditie Participatie samenvat: door met elkaar in gesprek te gaan, naar elkaar te luisteren en zodoende samen te bouwen aan vertrouwen willen we werken aan het verbeteren van de Groninger democratie. Zodat mensen zich gehoord en gezien voelen. Of zoals gedeputeerde Fleur Gräper verwoordde: ‘Het is een zoektocht, we weten niet hoe we dit het beste doen. We willen dat mensen zich betrokken, gehoord en gezien voelen. En doordrongen zijn van het besef dat hun eigen stem verschil kan maken. Veel mensen willen graag meedoen, maar weten niet hoe. We moeten olifantenpaadjes creëren.’

De Expeditie in het Grand Theatre stopt niet bij de wettelijke plicht van het opstellen van participatiebeleid en het maken een participatieverordening. Het is een eerste stap in een doorlopende zoektocht naar verbetering van het democratische proces.

Tot slot schreven de deelnemers hun lessen, hartenkreten en adviezen op kaartjes. Lees ook de totale opbrengst. Een selectie:

• “Niemand zei dat het makkelijk was. Dat het goed komt.”
• “Minder praten, meer doen. En als het een keer niet werkt, wil dat niet zeggen dat het niet goed is.”
• “Durf te experimenteren met nieuwe vormen van besluitvorming. Ook buiten de comfortzone. En wees nieuwsgierig naar de ander.”
• “Laat altijd de twijfel toe: bedenk 10 positieve dingen over het idee van je tegenstander, bedenk 10 negatieve dingen over je eigen idee. En ga de discussie aan.”

• Insearchofdemocracy.com
• participedia.net
• artikel op de site van VNG: maatwerk-in-lokale-democratie-en-bestuur