Wat krijg je als jongeren van 16 en 17 mogen stemmen? Welke onderwerpen vinden zij belangrijk? Educatiemaker en projectleider Sara Scholten van Gebied-B probeerde het tijdens de Week van de Democratie uit met het project Stemkracht.

“Voordat de Week van de Democratie van start ging hebben we met een groepje kunstenaars en mensen van de provincie gebrainstormd over wat wij als kunstenaars zouden kunnen toevoegen aan deze week. Het is uniek dat er zo’n week is! We waren het al gauw eens dat het belangrijk was dat jongeren een plek zouden krijgen. Die worden niet altijd meegenomen, terwijl we stemmen over hún toekomst. Zeker met een wereld die snel verandert en waar zulke grote keuzes moeten worden gemaakt.

Bij Gebied-B werken we veel met jongeren en hebben we het vaker over het verlagen van de stemleeftijd gehad. Naar onze mening kan iemand van 16 prima stemmen. Hoe jonger je ze bij de democratie betrekt, hoe beter. Bovendien kun je het stemmen dan onderdeel maken van de verplichte lessen burgerschap die op de middelbare school gegeven worden. Als er iets is wat ik heb geleerd in al die jaren werken met jongeren, is het dat ze direct iets willen doen met de kennis die ze opdoen. Als je een workshop hebt gehad over politiek en je kunt een week later stemmen, dan kun je het geleerde direct in praktijk brengen. En dat geldt eigenlijk voor iedereen.”

“Wat wij bij Gebied-B vaak doen als kunstenaars: we maken een andere realiteit voor even ervaarbaar. Het project Stemkracht, dat we in de Week van de Democratie hebben gedaan, kun je zien als een gedachte-experiment. In een knalblauw stemhokje met een oranje bord erop kon je als jongere van 16 of 17 je stem uitbrengen. Maar dan niet op personen, maar op thema’s. Jongeren konden uit 6 thema’s de 4 belangrijkste kiezen en daarbij stellingen invullen op een stembiljet. Hierbij werden we geïnspireerd door Het Nieuwe Kiezen.

We hebben gebruikgemaakt van de bestaande Kieswijzer, maar de stellingen vertaald naar begrijpelijke teksten voor jongeren. Het idee achter deze manier van stemmen is dat je stem zo veel meer waard is. Je stemt niet op een poppetje, maar op wat jij belangrijk vindt. Zo kan de uitslag zijn dat je op het gebied van natuur en milieu uitkomt bij GroenLinks, maar op het gebied van bouwen en wonen bij het CDA. Uit onderzoek blijkt dat het gevoel van invloed bij de stemmer enorm stijgt wanneer er op deze wijze gestemd wordt. Met Stemkracht zet je letterlijk je stem kracht bij én zet de stem van 16- en 17-jarigen kracht bij.”

“We stonden op verschillende plekken in de provincie; bij de verkiezingsmarkt in het Forum, op het Eemsdeltacollege in Appingedam en bij het regenboogzebrapad bij het Groninger Museum op de verkiezingsdag. Het stemhokje werd bemand door jongeren, dus deelnemers werden aangesproken door mensen van hun eigen leeftijd. De meerderheid van de jongeren die werd aangesproken reageerde super enthousiast. Als ze gevraagd werd ‘Wil je ook stemmen?’ reageerden ze vaak: ‘Ja graag, maar ik mag nog niet’. ‘Nou, hier wel!’, kregen ze dan te horen. Ze waren opgelucht dat ze niet op een persoon hoefden te stemmen, want dat was vaak de volgende reactie: ‘Ik wil wel stemmen, maar ik weet niet op wie’. Hier stemden ze op wat zij belangrijk vonden. Veel jongeren wilden hun stem laten horen. Ze vinden het belangrijk om mee te kunnen beslissen over hun toekomst. Er komt een soort energie los als jongeren merken dat ze mogen stemmen. Er wordt gekletst, ze komen naar buiten met het stembiljet als ze vragen hebben, ze nemen het serieus. En terecht.”

“Er hebben zo’n 350 tot 380 jongeren meegedaan. De uitslagen zijn natuurlijk niet representatief, maar dat betekent niet dat ze niet belangrijk zijn. Jongeren hebben hun stem laten horen. Op een kwetsbaar moment, zonder dat ze daar zoals volwassenen eerst rustig over konden nadenken.
Van de zes thema’s waren de belangrijkste vier:

1. samenleving en gezondheid;
2. duurzaamheid en energie;
3. landbouw en natuur en
4. bouwen en wonen.

De twee minst belangrijke thema’s waren verkeer en vervoer en kunst en cultuur.
Uit de resultaten blijkt dat er heel sociaal gestemd is. Zo waren er 83 stemmen voor het opnemen van meer vluchtelingen, tegenover 45 tegen. De meerderheid van de stemmers wil dat de gaskraan dichtgaat. Ook werd in meerderheid gestemd voor windmolens en zonneparken. Op het gebied van landbouw en boeren was de stemming gelijk verdeeld. En een grote meerderheid stemde voor  betaalbaar openbaar vervoer.

Aan het eind van de verkiezingsdag werden de resultaten overhandigd aan Commissaris van de Koning René Paas. Hij beloofde ze te delen met de nieuwe Provinciale Staten. Hij vond het mooi om de stem van jongeren te horen en wat voor ongewone combinaties er worden gemaakt op het moment dat mensen stemmen op thema.”

“Ik vind het hoopgevend dat zoveel jongeren zo betrokken zijn bij de wereld en hun toekomst. Een van de jongeren die meewerkte was een 16-jarige jongen die zich verkiesbaar heeft gesteld voor een politieke partij en zich sterk maakt voor een betere wereld. Hij vond het kneiterspannend om mensen aan te spreken op straat, maar hij heeft het gedaan. Tussen zijn toetsen door. Dat vind ik zo gaaf. Hij is op zijn 16^e keihard aan het werk om een verandering in gang te zetten, dat vond ik ontroerend en hoopvol. Ik wist het al, maar dit project heeft me extra doen beseffen: jongeren horen er echt bij, de politiek gaat echt over hen, neem ze serieus! Ze weten waar ze het over hebben.”

“Daar ben ik bij iedere volwassene bang voor. Ik vind het verdrietig wanneer mensen niet het gevoel hebben dat ze meedoen aan het vormgeven van de wereld. Daarom zijn kunst en cultuur zo belangrijk. Dit soort acties maken het mogelijk om een andere vorm van democratie voeren of een andere realiteit in te beelden. Los van of je vindt dat het zo zou moeten zijn: het laat je even op een andere manier kijken naar de werkelijkheid. Als we de wereld willen veranderen, moeten we ons eerst kunnen voorstellen dat het anders kan.”

“Ik hoop dat we in de toekomst de democratie zo kunnen vormgeven dat iedereen zich uitgenodigd voelt om daaraan bij te dragen. En dat iedereen de verbeeldingskracht heeft om zich voor te stellen dat het echt anders kan.”