Gedeputeerde Fleur Gräper-van Koolwijk houdt zich als bestuurder van de provincie Groningen dagelijks bezig met zaken rondom mobiliteit. Ze vindt het belangrijk dat inwoners meedenken en meebeslissen over hun eigen omgeving. Met de Expeditie Participatie gaat ze samen met hen op avontuur. “We moeten als overheid doen wat we zeggen, en zeggen wat we doen. Maar óók wat we niet doen.”

Wat wij in het provinciehuis doen, doen we niet voor onszelf, maar voor de Groningse samenleving. We vinden het belangrijk dat mensen kunnen meepraten en meebeslissen en willen graag horen wat zij belangrijk vinden. Daarmee koesteren we de democratie. Het is belangrijk dat we daarin blijven investeren, zeker in deze tijd.
We hebben inmiddels veel ervaring opgedaan met verschillende vormen van participatie. Maar toch zeggen mensen nog vaak: ‘Ik wist hier niks van’, ‘Ik was er niet bij betrokken’, of: ‘Dit is niks voor mij’. We willen kijken hoe we meer kunnen experimenteren. Welke andere vormen zijn er? Hoe kun je andere mensen betrekken? In coronatijd hebben we gezien dat we andere mensen konden bereiken, door online en op andere tijdstippen aanwezig te zijn. Daar gaat de expeditie wat mij betreft over: participatie naar de mensen brengen, in plaats van mensen naar de participatie. Misschien betekent dat wel dat we op zaterdagochtend naar de kantine van de voetbalvereniging moeten komen.
Ik hoop dat ik in deze expeditie door deelnemers van mijn stuk wordt gebracht. Dat mensen ideeën aandragen waar we zelf nooit aan gedacht zouden hebben.”

“Dat klopt. In de zeven jaar dat ik gedeputeerde ben heb ik één ding geleerd: er is geen participatiebeleid mogelijk waarmee iedereen blij is. Hoe ga je dan om met de mensen die niet blij zijn? Begrijpen mensen de keuzes die we maken? Als ze het begrijpen ook al zijn ze niet blij met de uitkomst, dán heb je een succesvol participatiebeleid. Aan ons de taak om ze goed te betrekken en uit te leggen waarom we kiezen voor het één en niet voor het ander.
Politiek gaat om keuzes maken. Als je keuzes maakt vanuit het algemeen belang, raak je altijd iemands privébelang. Bijvoorbeeld een fietspad dat in iemands voor- of achtertuin ligt. De komende tijd komen er veel dingen op mensen af: stikstof, natuurontwikkeling, duurzame energie. Allemaal zaken in onze directe omgeving waarbij we keuzes moeten maken.”

“Ook daarin bleek telkens weer dat je niet iedereen tevreden kunt houden. Dat is soms heel ingewikkeld. Maar het gaat vaak ook goed. Bijvoorbeeld bij het project N33 Midden, waarbij we samen met Rijkswaterstaat werken aan de verdubbeling van de weg tussen Zuidbroek en Appingedam. Er was discussie of de weg meer in de richting van het dorp Tjuchem moest komen. De dorpelingen wilden graag meedenken. Samen met experts hebben ze alternatieven bedacht. Daar is uiteindelijk een variant uitgekomen die is gekozen als nieuw tracé. Dat is uniek. Het is voor het eerst dat bij een Rijksweg in Nederland een tracé van bewoners het voorkeurstracé is geworden. Ook al kwam daar weer een tegenpetitie op. Je kunt niet iedereen tevreden houden.”

“De kracht zat hem in het feit dat bewoners met kennis van de directe omgeving naast techneuten en experts werden gezet. Samen hebben zij de alternatieven ontworpen. Daarnaast werd er niet alleen technisch naar de dingen keken, maar werd ook de vraag gesteld: waarom wil je dit? Vaak hebben mensen de neiging om te zeggen ‘ik wil een fietspad’ of ‘ik wil meer energie’, maar het is goed om door te vragen waarom mensen dat willen. Dan kun je soms met oplossingen komen die en-en kunnen creëren. Als het antwoord is ‘ik wil een fietspad om dat de weg onveilig is’, kun je de weg ook beter maken. Of als mensen zeggen ‘ik wil graag windmolens, want ik vind duurzame energie belangrijk’, dan schept dat meer mogelijkheden.
Ik denk dat we die waarom-vraag als overheid nog te weinig stellen. Bijvoorbeeld in mobiliteitstrajecten. Waarom wil je van a naar b? Wat vind je nu belangrijk? Wat beweegt je om te bewegen?”

“De eerste stap is: doen wat je zegt en zeggen wat je doet. Maar ook zeggen wat je niet doet! Te vaak laten we als overheid verwachtingen boven de markt hangen waarvan we bij voorbaat al weten dat ze niet kansrijk zijn. Maar dat durven we dan niet te zeggen. Terwijl mensen duidelijkheid juist waarderen. Ook als dat betekent dat iets niet kan. Juist bij vervelende boodschappen is uitleggen waarom essentieel. Het helpt ook door vooraf duidelijk te maken dat je je ergens voor wilt inspannen, maar niet zeker weet of het lukt. Zo heb ik in Adorp gezegd dat ik me hard wilde maken voor een flitspaal. Ik zei er meteen bij dat ik er zelf niet over ga, maar het Openbaar Ministerie. Ik heb gezegd dat ik mijn best wilde doen, wilde blijven trekken en duwen en dat ik mensen op de hoogte zou houden. Na twee jaar kwam de paal er uiteindelijk. Omdat ik iedereen steeds had meegenomen, was er niemand die klaagde: waarom heeft het twee jaar geduurd?
In Groningen zijn mensen vaak moe van het strijden op allerlei gebeid. Soms is het lastig om begrip te kweken waarom we bepaalde keuzes maken. Daar moeten we ons van bewust zijn.”

“Ik hoop oprecht dat we over tien jaar geen participatiebeleid meer hebben, maar dat het de standaard is geworden. Participatiebeleid moet als doel hebben om zichzelf op te heffen.
Ik hoop dat wij in de toekomst niet langer de projecten starten, maar de inwoners. En ik hoop op een goede balans tussen de participatieve en de representatieve democratie. Oftewel: de democratie vanuit de samenleving en de democratie vanuit het provinciehuis. Ik hoop dat mensen het gevoel hebben dat wat er in Provinciale Staten, in hún parlement, gebeurt, ook echt van hén is.”

Op maandag 4 april is de start van de Expeditie Participatie. Inwoners, statenleden, gedeputeerden en ambtenaren zijn van harte uitgenodigd om de interactieve theatervoorstelling In search of Democracy te bezoeken, samen een hapje te eten en aansluitend met elkaar in gesprek te gaan over onze Groningse democratie.
Gratis kaartjes zijn te bestellen via de website van het Grand Theatre in Groningen.

• Wat is de Expeditie Participatie?
• Praktijkverhalen over participatie
• Provinciale Participatieleidraad